Inicio » Lluvia de ideas

Audio en maya

Audio en náhuatl

Chalchiuhtlicue, k’iin ook’olnaj bin

Chalchiwtlikwe, tonahli tlin ochokak

Chalchiuhtlicue, k’iin ook’olnaj bin

Tumen Alma Fernanda Lira Chávez, Ana Paola Lagunas Mota, Camila Espinosa Mariño, Valentina Cabrera Peralta y María Fernanda San Román Orozco

Tlahkwilolkwepalis ika náhuatl: Kostik Aguilar

Kihtoah tokohkolwan ika onkatkah nawi tonahli ihkwak xetinemiah, in olin tonal.

Tlin achtoh tonahli itokakatka Teskatlipoka, in toteotsin nemia ipan Totlaltipak, wan otlayekan ipan 676 xihtli.

Ketsalkoatl okitlan in Teskatlipoka okimahmaili ika itopil, okontlahkal apan wan ihkon onokwep ken Ketsalkoatl onokwep Tonahli ipan in okpa tlachiwahli.

Ipan 676 xihtli in tonahli katka Ketsalkoatl, ta keman in Teskatlipoka okitlan panpa okiteliksak wan okah iselti ika se yehyekatl.

Teskatlipoka xok tonahli katka, sanpa okah Tlalokatekwtli, “totatahtsin xkwahli”, in san onokah 364 xihtli, panpa Ketsalkoatl okipopoloh panpa otlakwiehwilotlak tlakpak ipan ilwikatl.

Ketsalkoatl okitlalih in Chalchiwhtlikwe ken tonahli, se ateotl wan lah weyixtoya sanpa lah yolkaxanki, yehwa ikimak tlahli wan tlamihmikilotlan ichanehkawan, sanpa xnochti okitlasohtlakeh.

In teotl Teskatlipoka, kinexikolitaya, wan okinek kixtis kan nentoya wan okiihtoh: “Chalchiwhtlikwe ome ixayak. Yehwa xmechtlasohtla, xkitlasohtla ikalpan”.

In ika okitehnehkeh lah okiyolkokoh toteotsin, ka ipan in xihtli 132 kan tlayekana, wan opeh choka ta kan xokweli wan kwak okitak opeh tlapachiwi nohnoka.

Wan ika maka amikis, nochimeh nokwepkeh michmeh wan oksekimeh yolkeh tlin wel nemih ihtikatl. Opexitini toilwika.

Nochi opeh tlawehweliwi wan in Teskatlipoka iwan Ketsalkoatl onokwepkeh wehwehkapan kohtih ihkon kipalewiyayah maka xitis ilwikatl.

Nochi tlin yokitekipanoh Ketsalkoatl wan ika onomikatilihkeh toteotsitsintih oksepa otechmakeh tonahli aman itoka makwil tonal, in olini nawi (nahpa nowiyonia), tlin aman tehwmeh nikan tichantihtokeh. Kihtoah tokohkolwan, totonal tlamis ta kwak Teskatlipoka kiichtekis tonahli wan kwahon oksepa pewah tlaxihxitinis.

Amochmeh:

Castro, M. F. (2021). ¿Quién era Chalchiuhtlicue? La diosa azteca del agua. Red Historia. Recuperado de https://redhistoria.com/.

Moreno-de-los-Arcos, R. (2010). Los cinco soles cosmogónicos. México, DF, México: Universidad Nacional Autónoma de México. Recuperado de https://historicas.unam.mx

MXCity. (2020). Espejo humeante o del mito de Tezcatlipoca, el gran dios de la oscuridad. Recuperado de https://mxcity.mx

Conacyt, Consejo Nacional de Ciencia y Tecnología. (2021). Tláloc y Chalchiuhtlicue: dioses del agua. Ciudad de México, México: Consejo Nacional de Ciencia y Tecnología. Recuperado de https://conacyt.mx